Diş tartarı, tükürükte bulunan kalsiyum tuzlarının bakteri plağı sayesinde dişe yapışması sonucunda oluşur. Bu oluşumlar diş taşı olarak da anılır. Diş tartarının rahatsızlık oluşturmasındaki etkisi, diş eti iritasyonuna sebep olmasının yanı sıra, sürekli bakterilerle çevrili olmasıdır. Diş tartarı, bakteri plağının periodontal dokularla yakın temas halinde olmasına ve plakların temizlenmesinin mümkün olmadığı bölgelerin oluşmasına sebep olur. Diş taşı sadece doğal dişlerde değil, protezlerin üzerinde de etkili olur. Diş taşı oluşumu, gingivitis, bakteri plağı ve yaşla birlikte artmaktadır. Ağızda bir defa diş taşı oluşursa, bu yeni oluşacak diş taşlarına katalizör görevi görecektir. Bu nedenle diş taşı temizliğinde ağızda hiç diş taşı bırakılmamalıdır.

Supragingival Diş Tartarı: Bu tartar türü diş eti sınırı üzerinde oluşur ve gözle dışarıdan görülebilir. En çok üst birinci azı dişlerin yanağa bakan yüzeylerinde ve alt kesici dişlerin dil tarafına bakan yüzeylerinde oluşur. Bunun sebebi bu alanlara bulunan tükürük kanallarının ağıza açılmasıdır.

Subgingival Diş Tartarı: Bu tartar türü diş eti sınırının altında oluşur ve gözle dışarıdan görünmezler. Diğer diş taşına göre renkleri daha koyu olur ve dişe daha sıkı yapışırlar. Bu diş taşı türleri bir arada oluşabildiği gibi, ayrı ayrı da oluşabilirler.

Diş taşı, dişler üzerinde oluşmuş sertleşen plaktır. Bu taşlar, diş eti dokularını tahriş ederler. Bakteri plakları, gelişebilmeleri için daha yapışkan bir yüzey yaratarak diş çürüklerine ve diş eti hastalıklarına zemin hazırlarlar. Aynı zamanda kişilerde kozmetik sorun haline gelirler. Gözenekli bir yapıya sahip olduklarından, leke tutma özelliği bulunmaktadır. Özellikle çay, kahve, sigara gibi alışkanlıkları olanlarda diş tartarının önlenmesi oldukça önemlidir. Diş taşı oluşumu olan kişilerde genellikle diş eti iltihabı bulunur.

Bakteri plağı renksiz olmasına rağmen, tartar oluşumu diş eti çizgisinin hemen üzerinden kolayca görülen mineral birikimidir. En önemli belirti olarak diş ve diş etinde meydana gelen sarı ya da kahverengi izdir. Diş tartarının belirlenmesi ve temizliği için diş doktoruna gidilmesi gerekir.

Diş tartarının önlenmesi için tartar oluşumunda etkili olacak diş macunu kullanarak dişlerin fırçalanması ve diş ipi kullanılması faydalı olur. Diş tartarı oluştuktan sonra temizliği sadece diş doktoru tarafından yapılabilir. Bu işlem "detertraj" olarak adlandırılır. Temizlik sırasında diş eti çizgisi altında ve üstünde diş taşı temizliğinde özel aletler kullanılmaktadır. Diş tartarı oluşumunda besinlerin içeriğinden çok, bunların kıvamı etkili olur. Yiyeceklerden yumuşak ve ince olanlar diş taşı oluşumunu hızlandırırken, sert ve kaba yapıda olan yiyecekler diş taşını geciktirir. Bikarbonat, kalsiyum, fosfor, karbonhidrat ve proteinden zengin olan bir diyetin uygulanması da diş tartarı oluşumunu arttırır. Bu nedenle beslenmeye önem verilmesi, diş taşı birikimini engelleyebilir.

Diş tartarı temizliği, düzenli olarak diş hekimi kontrolleri ile yapılmalıdır. Temizlik işlemi sırasında diş hekimi, özel aletler kullanarak diş eti çizgisi altında ve üstünde biriken tartarları temizler. Bu işlem sonrasında dişler daha pürüzsüz ve sağlıklı bir yüzey kazanır. Ayrıca, diş taşı temizliğinden sonra düzenli diş bakımı ve ağız hijyenine dikkat edilmesi, tartar oluşumunu önler.

Diş tartarının önlenmesi ve temizlenmesi, ağız sağlığı için büyük önem taşır. Diş tartarı, diş eti hastalıklarına ve diş çürüklerine yol açabileceği gibi, genel sağlığı da olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, düzenli diş bakımı ve diş hekimi kontrolleri ihmal edilmemelidir.